Ulaş Utku Bozdoğan‘a göre tüm alışkanlıklarımız aynı düzeyde ve aynı önemde değildir. Bazılarının hayatınız üzerinde çok daha büyük bir etkisi vardır. Bu “yüksek getiri” alışkanlıklarına genellikle kilit taşı alışkanlıkları denir ve yalnızca bir yeni alışkanlık edinecekseniz, bu alışkanlıklardan biri sizin için en önemli olanı olmalıdır.
Yazar Mark Manson, kilit taşı alışkanlıklarını “birleştirici alışkanlıklar” olarak tanımlar :
Alışkanlıkları kendinize yatırım yapma süreci olarak düşünürseniz [ …] farklı alışkanlıkların getiri yani kazanç oranlarının daha yüksek veya daha düşük olduğunu, bu nedenle bazı alışkanlıkların enerjinize ve disiplininize ilk yatırımlarının geri dönüşleri daha kısa sürede olup, diğerlerinden çok daha iyi etkiye sahip getirisi olduğunu söyleyebiliriz.
Kilit taşı alışkanlıkları, en azından yüzeysel bakılacak olursa diğer alışkanlıklar gibi görünebilir. Aradaki fark, kilit taşı alışkanlıklarının, davranışınızı beklenmedik şekillerde değiştiren dalgalanma etkilerine sahip olma eğiliminde olmasıdır.
Kilit taşı alışkanlıklarını neyin bu kadar güçlü kıldığını ve bir tane oluşturmaya nasıl başlayabileceğinizi inceleyelim.
Ulaş Utku Bozdoğan Yanıtlıyor: Kilit Taşı Alışkanlıkları Nelerdir?
Sabah ilk iş olarak e-postayı kontrol etme alışkanlığı sizin için faydalı olabilir veya olmayabilir, ancak hayatınızın diğer alanlarını, örneğin refahınız veya kişisel ilişkileriniz gibi, gerçekten etkileyecek türden büyük bir alışkanlık değildir. Benzer şekilde, her gece saat 20.00’de Netflix’e girme alışkanlığının muhtemelen geniş kapsamlı yararlı etkileri yoktur.
O halde bir alışkanlığı temel alışkanlık yapan nedir? The Power of Habit’in yazarı Charles Duhigg, kilit taşı alışkanlıklarının sadece davranışlarımızdan kaynaklı olduğunu ve kendimizi nasıl gördüğümüzü belirlediğini söylüyor:
Araştırmacılar, insanların alışılmış davranışlarını nasıl değiştirdiğine baktıklarında, bazı değişikliklerin meydana gelmesiyle, diğer başka kalıpların da değişmesine neden olan bir zincirleme yani tetikleyici reaksiyon başlattığını görüyorlar.
Kilit taşı alışkanlığının gücü, kendi imajınızı değiştirme yeteneğinden gelir.
Düzenli egzersiz yapmak, çoğumuzun daha güçlü olmak, daha iyi görünmek ve sağlıklı kalmak için inşa etmek istediği bir alışkanlıktır.
Birçokları için, bu şekilde düzenli egzersiz yapmak, aynı zamanda faydalıdır ve bir kilit taşı alışkanlığı şeklinde olduğundan, sağlıklı seçimler yapmanıza, düzenli beslenmenize, erken kalkmanıza, düzenli uyumanıza ve hatta daha az para harcayıp tutumlu olmaya kadar pek çok şeyi beraberinde tetiklyebilir.
Düzenli egzersiz yapmak sıradan bir alışkanlık gibi görünüyor, tıpkı her gün diş fırçalamak ya da işten ayrılmadan önce gelen kutusundaki tüm epostaları kontrol etmek gibi. Egzersizi temel bir alışkanlık haline getiren şey, hayatınızın diğer alanları üzerindeki kademeli etkisidir.
Her gün egzersiz yapma alışkanlığı kazandığınızda, sağlığınızı ve zindeliğinizi geliştirmenin yanı sıra, yeni bir benlik imajı da yaratırsınız. Düzenli olarak egzersiz yapan kişiler daha sağlıklı ve özgüveni yüksek bireyler haline gelmektedir.
Sahip olmak istediğimiz imajı teşvik eden davranışlara ve çalışmalara başlayarak, bilinçaltında kendinizi bu yeni imajınıza hazır hale getirerek, diğer davranışlarla güçlendirmeye teşvik edebilirsiniz.
Kilit Taşı Alışkanlıklarına Örnekler
Ancak kendi kilit taşı alışkanlıklarınızı belirlemeye gelince, işler burada zorlaşıyor. Egzersiz, kilit taşı alışkanlıklarından bahseden çoğu insan tarafından kullanılan ana örnektir, ancak Duhigg’e göre, “Kendinizi farklı bir şekilde görmenizi sağlayacak bir güce sahip olan herhangi bir şey kilit taşı alışkanlığına dönüşebilir.”.
Duhigg kitabında başka örneklerden de bahseder. Örneğin, düzenli olarak birlikte akşam yemeği yiyen ailelerin çocukları daha yüksek notlara, daha fazla güvene ve daha iyi duygusal kontrole sahip olma eğilimindedir.
Bir başka ilginç örnek de her gün yatağınızı toplamak. Bu basit, hızlı kilit taşı alışkanlığının “daha iyi üretkenlik, daha büyük bir refah duygusu ve bir bütçeye bağlı kalma konusunda daha güçlü beceriler” ile ilişkili olduğu gösterilmiştir. Bilim yazarı Judy Dutton, bunun “Düzenli bir ortamın zihinsel durumumuzu olumlu yönde etkileyebileceği” ve sabahları yataklarımızı toplamanın güne bir başarı duygusuyla başlamamıza yardımcı olduğu için olabileceğini öne sürmektedir.
Manson, meditasyon, okuma, yazma, sosyalleşme ve egzersiz dahil olmak üzere temel alışkanlıklar için kendi altı önerisinin bir listesini çıkarmıştır. Manson, alışkanlıklar listesinin en başında “Tüm alanlarda sağlıklı bir yaşam için güzel bir temel oluşturduğunu” söylüyor: Kilit taşı alışkanlığı ile fiziksel, duygusal, psikolojik ve sosyal olarak tüm davranışlarımızı değiştirebileceğimizi bize özellikle anlatmaktadır.
Ayrıca ilk başta önemli bir seçim gibi görünmeyen yemek yeme alışkanlığını da içeriyor. Ancak Manson, kendiniz için bir yemek yeme alışkanlığı edinmenin size ne yediğiniz ve ne zaman yediğiniz üzerinde kontrol sağladığına dikkat çekiyor. Yemek yemek için zaman veya disiplin olmadan, sağlıksız olma eğilimi arttığından, kolay sağlıksız yiyecekler yemeye razı oluyoruz.
Ve yemek yeme disiplini sağlığınızı mutlak anlamda etkilemese de, iyi yemek yeme davranışı disiplin haline dönüşürse kesinlikle etkiler. Yemek yeme alışkanlığı bir anda kolay değişebilecek alışkanlıklardan değildir.
Kilit Taşı Alışkanlıklarınızı Nasıl Belirlersiniz?
Yemek yeme alışkanlıklarında büyük bir fark gösterecek en önemli etken kendinizi sağlıklı yemek yemeye odaklamanızdır. Sağlıksız yiyecek, içecekleri hayatınızdan çıkartarak yeme alışkanlıklarınızı belirli bir disiplinle değiştirebilirsiniz.
Farkı sadece bedeninizde değil ruhunuzda da hissedeceksiniz. Mesela bir spor antrenmanından sonra kendiniz iyi hissederseniz. Ya da iyi bir uykudan sonra güne iyi başladığınızı hisseder ve o günü güzel geçirirsiniz. Yani alışkanlıklarımızı daha iyi alışkanlıklarla değiştirerek yaşam kalitemizi artırabiliriz.
Bir başka yazı ve makalemizde görüşmek dileği ile esen kalın…